Program 500+

"Rodzina 500 plus” zakłada wypłatę świadczeń wychowawczych w wysokości 500 złotych (kwota ta nie będzie opodatkowana) na drugie i kolejne dziecko. Pieniądze już na pierwsze dziecko otrzymają tylko te rodziny, których dochód na osobę nie przekracza 800 zł netto (tu do rodziny wliczani są rodzice i ich dzieci do momentu ukończenia 25 roku życia).

Wiele kontrowersji budzi kwestia, do kiedy rodzicom przysługiwać będzie świadczenie. Pieniądze otrzymywać będą do momentu ukończenia przez dziecko 18. roku życia. By móc je otrzymać (nie uwzględniając progu dochodowego), w rodzinie musi być co najmniej dwoje niepełnoletnich dzieci.

Przykład: Małżeństwo Nowaków ma dwoje dzieci w wieku 10 i 18 lat. Świadczenia nie otrzymają. Zgodnie z ustawą starsze dziecko uważane jest już bowiem za osobę dorosłą, w związku z czym młodsze dziecko traktowane jest tak samo, jak dziecko pierwsze.

W skrajnych przypadkach może zdarzyć się więc i tak, że rodzina nawet z trójką czy czwórką dzieci na utrzymaniu nie otrzyma ani złotówki.

Dziecko niepełnosprawne

Dobra wiadomość dla rodzin, gdzie wychowują się dzieci z niepełnosprawnością. Będą mogły otrzymać świadczenie już na pierwsze dziecko, ale dochód na osobę w rodzinie nie będzie mógł przekroczyć 1200 zł netto.

Przykład: Małżeństwo Kowalskich ma trójkę dzieci, w tym jedno niepełnosprawne. Dochód na osobę w rodzinie wynosi 1100 zł. Rodzina miesięcznie otrzymywać będzie łącznie 1500 zł – po 500 na każde dziecko, także zdrowe.

Dziecko adoptowane

W przypadku rodziny, która adoptowała dziecko, jest ono traktowane na identycznych zasadach, jak biologiczne.

Przykład: Małżeństwo Wiśniewskich ma jedno dziecko biologiczne, drugie adoptowane. W tej sytuacji otrzymają 500 zł na drugie dziecko (jeśli nie dotyczy ich kryterium dochodowe).

Dziecko w domu dziecka lub zakładzie poprawczym

W momencie, gdy dziecko trafi do zakładu poprawczego, domu dziecka lub zostanie umieszczone w innej pieczy zastępczej, rodzicom świadczenie nie będzie wypłacane. W takich sytuacjach koszty utrzymania dziecka spoczywają na powiecie lub gminie.

Przykład: Sąd odebrał pani Barbarze prawo do opieki nad 12-letnim dzieckiem. Od tego momentu kobieta przestaje pobierać 500 złotych. Gdy dziecko wróci pod jej kuratelę, znów będzie otrzymywać pieniądze.

Samotny rodzic

Rządowy program nie uprzywilejowuje rodziców samotnie wychowujących dzieci. Obowiązuje ich takie samo kryterium dochodowe, jak rodziny pełne.

Przykład: Pan Wojtek jest samotnym ojcem wychowującym trzyletniego syna. Jego dochody to ok. 2 tys. zł netto miesięcznie, czyli ok. 1 tys. miesięcznie na osobę w rodzinie. 500 zł nie otrzyma, zarabia bowiem więcej niż próg dochodowy przyjęty przez rząd.

Rodzice po rozwodzie

W przypadku rodziców, którzy wzięli rozwód, pieniądze otrzymywać będzie osoba sprawująca rzeczywistą opiekę nad dzieckiem (zazwyczaj z nim mieszka). W takim przypadku rodzic do wniosku będzie musiał dołączyć orzeczenie sądu ws. opieki. Jeśli rodzice po równo dzielą się opieką nad dzieckiem, każde z nich ma prawo złożyć wniosek o świadczenie. Wtedy urząd podzieli je proporcjonalnie do liczby dni, w których zajmują się dzieckiem.

Przykład 1: Pani Anna i pan Jan mają troje dzieci. Połowę miesiąca mieszkają z matką, połowę z ojcem. W tym przypadku i pani Anna, i pan Jan otrzymywać będą po 250 złotych miesięcznie.

Przykład 2: Pani Anna i pan Jan mają troje dzieci. Z ojcem widują się tylko w weekendy. W tym przypadku matka otrzyma całe świadczenie.

Związki nieformalne i rodzina patchworkowa

Najwięcej pytań ws. programu "Rodzina 500 plus" mają rodzice w tzw. rodzinach patchworkowych, w których wychowywane są dzieci z wcześniejszych związków ich rodziców. Rząd poinformował, że "jeżeli rodzina obok dzieci z poprzednich związków będzie miała jeszcze wspólne dziecko, do składu rodziny wliczane będą wszystkie dzieci". Jeśli jednak nie będą mieć dziecka wspólnego i nie są małżeństwem, każde z nich otrzyma pieniądze tylko na swoje drugie i kolejne dziecko.

Przykład 1: Pani Katarzyna i pan Janusz są w związku, mają po jednym dziecku z poprzedniego związku, a także dziecko wspólne. W takiej sytuacji do składu rodziny (którą "scala" wspólne dziecko) wliczane są wszystkie dzieci, a rodzice otrzymają 1000 złotych – na drugie i trzecie dziecko.

Przykład 2: Sytuacja jest bardziej skomplikowana, gdy pani Katarzyna i pan Janusz mają po dziecku z poprzednich związków, ale nie mają wspólnego dziecka. W tym przypadku – jak wyjaśnił wiceminister Bartosz Marczuk – są dwa rozwiązania. Jeśli kobieta i mężczyzna są małżeństwem (więc według prawa są rodziną), wtedy otrzymają 500 zł – czyli świadczenie na drugie dziecko. Jeśli jednak małżeństwem nie są i wspólnego dziecka nie mają, świadczenia nie dostaną (jeśli nie dotyczy ich kryterium dochodowe). W ten sposób rząd chce też zachęcić obywateli do zawierania małżeństw.

Rodzina poza Polską

Świadczenie na dzieci przysługuje wszystkim osobom z polskim obywatelstwem – także rodzicom, jak i całym rodzinom przebywającym za granicą na terenie Unii Europejskiej. Warunkiem jest, żeby nie pobierali podobnego zasiłku w kraju, w którym przebywają. Ewentualne nadużycia kontroluje unijna praktyka koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, która eliminuje sytuacje jednoczesnego pobierania świadczeń w więcej niż jednym kraju.

Przykład 1: Małżeństwo Dąbrowskich wyjechało do pracy do Wielkiej Brytanii. Ich dwoje dzieci przebywa w Polsce pod opieką dziadków. Należy im się 500 zł na drugie dziecko. Wniosek, który złożą w odpowiednim organie na Wyspach, zostanie przekazany do Polski, do marszałka województwa.

Przykład 2: Rodzina Dąbrowskich wraz z dwójką dzieci wyjechała do Wielkiej Brytanii. Rodzicom należy się 500 zł na drugie dziecko. Wniosek, który złożą w odpowiednim organie, zostanie przekazany do Polski, do marszałka województwa.

Kiedy jeszcze świadczenie jest zabierane?

500 zł przestaje być wypłacane rodzicom, których uprawnione do świadczenia dziecko zawrze związek małżeński (jest to możliwe od 17. roku życia), a także gdy urodzi dziecko. Zgodnie z ustawą w takich sytuacjach dziecko zaczyna być traktowane jak osoba dorosła.

Przykład: 15-letnia Kasia zaszła w ciążę. Z chwilą, gdy urodzi dziecko, jej rodzice tracą prawa do świadczenia. Jeśli Kasia nie pracuje, przez co jej dochód jest mniejszy niż 800 zł, nabywa prawa do pobierania 500 zł.

500 zł już od kwietnia?

Program „Rodzina 500 plus” ma ruszyć 1 kwietnia. Od tego momentu będzie można składać wnioski. Jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu pierwszych trzech miesięcy trwania programu, rodzice dostaną wyrównanie od 1 kwietnia.

Świadczenie 500 zł na dziecko ma wypłacać urząd miasta, gminy, ośrodek pomocy społecznej lub centra do realizacji świadczeń socjalnych.  Wniosek o świadczenie będzie trzeba składać co roku.

Resort rodziny, pracy i polityki społecznej szacuje, że z programu skorzysta 2,7 mln rodzin, a wsparciem będzie objętych 3,7 mln dzieci. Dzięki niemu w ciągu 10 lat urodzi się o 278 tys. więcej dzieci.